Орыс тілінің ыңғайына жығылып сөз құрау дерті асқынып тұр. Сөзді тәржімаламас бұрын оның қазақы баламасын іздеп көруге мән бермейміз. Көбіне, мағынасы келсін-келмесін, сөзбе-сөз аударма жасап, тіліміздің сәнін құртамыз. Енді бірде орыс тіліндегі сөзжасамдарды сол күйінде қолданысымызға енгізіп алатын болдық. Бүгін «ТүзеТілді» айдарында тағы да калька мәселесіне айналып соғып отырмыз.   

 «ТүзеТілді» айдарының тырнақалды шығарылымы калька сөздерге арналған еді. Қазақ тіліндегі асқынған осы мәселеге қайта айналып соғып отырмыз. Бұл жолы да өзге тілден, әсіресе, орысшадан сөзбе-сөз аударылған, қазақ тілі нормасына сәйкес келмейтін, бірақ қолданысқа еніп кеткен тіркестерді мысал етпекпіз.

Аударма – аса күрделі сала. Оған жауапкершілікпен, ұқып, тиянақпен қарау керек. Тәржіма ісінде ұсақ қате деген болмайды. Ағат аударма нормаға айналып кетпеуі шарт. Кейде халықаралық терминдерді сыпырмай аудара берудің де қажеті жоқ. Бүгін «ТүзеТілді» айдарында сын садағына іліккен қате аудармалар туралы сөз қозғамақпыз.

Шылау дегеніміз – толық лексикалық мағынасы жоқ, сөз бен сөзді, сөйлем мен сөйлемді байланыстыратын, сөзге қосымша мән үстейтін көмекші сөздер. Бірақ осы шылауларды қалыптасқан заңдылығына сай қолданып жүрміз бе? Қандай ағаттықтарға жиі ұрынамыз? «ТүзеТілді» айдарының бүгінгі шығарылымында шылау сөздерге қатысты жиі кездесетін қателіктерді жиып-термекпіз.             «Тек қана». Қазақ тілінде шектік мәндегі демеулік “тек” және “қана/ғана” шылауларының бір […]

Күнделікті тілдік қолданыста әркелкі формада айтылып, жазылып жүрген сөздер көп. Кейбірі дыбыстық өзгеріске ұшыраған, енді бірі қисыннан ауытқыған, тұлғалары ұқсас сөздердің ретсіз пайдаланылып жүргенін де жиі байқаймыз. Бүгін «ТүзеТілді» айдарында осы ағаттықтарға нақты мысалдар келтірмекпіз.

Бүгін «ТүзеТілді» айдарында негізгі мағынасы бұрмаланған немесе белгісіз себептермен өзгеріске ұшыраған, көбіміз түп-төркінін білмей қолданып жүрген кейбір мақал-мәтелді сөз етпекпіз.

Қазақ тілінде ұқсас болғанымен, екі түрлі мәнде қолданылатын сөздер бар. Сондай-ақ, күрделі есімдерді жаппай қосып жазу әдеті пайда болды. Оның сыртында, кіріккен сөздердің орфографиялық заңдылығы көп жағдайда сақтала бермейді. Бүгін «ТүзеТілді» айдарында осы олқылықтарды сөз етпекпіз.

Құрметті оқырман! Бүгіннен бастап «ТүзеТілді» атты жаңа айдар ашып отырмыз. Жобаның көздегені – қазақ тілін дұрыс қолдану дағдысын, сауатты сөйлеп, қатесіз жазу машығын қалыптастыру. Танымдық айдардың айтары, берері, үйретері көп болар деген үміттеміз. Олай болса, жобамыздың ізашар тақырыбы – қазақ тіліндегі калькалар. Мұнда сөзбе-сөз аудармаға ұшырап, салдарынан қате қолданылып жүрген сөздер мен тіркестерге тоқталамыз.