Ауғанстан – тарихында сан мәрте соғыстар мен қақтығыстарға куә болған ел. 1979 жылы Кеңес Одағы өз әскерін бұл елге кіргізгеннен кейін, ондаған жылға созылған қантөгіс басталды.
Кеңес әскерінің құрамында көптеген қазақстандық сарбаздар да болды. 1989 жылы Кеңес әскерінің Ауғанстаннан толық шығарылуы Қазақстан үшін де маңызды тарихи оқиғалардың бірі болды.
Бұл мақалада Қазақстан әскерлерінің Ауғанстаннан шығарылу себептері, үдерісі және оның салдары қарастырылады.
1979 жылы 27 желтоқсанда Кеңес Одағы Ауғанстан жеріне әскерін кіргізді.
Бұл шешім КСРО басшылығының Ауғанстандағы социалистік үкіметті қолдау әрекеті болды. Алайда бұл қадам ұзаққа созылған қарсылық соғысына алып келді.
Ауғанстанға жіберілген Кеңес әскері арасында Қазақстаннан шақырылған жауынгерлер де көп болды. Ресми деректерге сүйенсек, соғысқа 22 мыңға жуық қазақстандық қатысып, олардың шамамен 761-і қаза тапты, ал мыңдаған адам түрлі жарақат алып, соғыстың психологиялық зардабын тартты.
1980-жылдардың ортасына қарай Кеңес Одағының Ауғанстандағы жағдайы күрделене түсті. Қарсыласушы моджахедтер сырттан үлкен көмек алып, КСРО-ның әскери шығыны арта берді. 1985 жылы билікке келген Михаил Горбачев Ауғанстандағы соғысты аяқтауды көздеді.
1988 жылы 14 сәуірде Женева келісімі жасалып, Кеңес әскерін Ауғанстаннан шығару үдерісі басталды. Қазақстандық сарбаздар да осы жоспар аясында шығарылды. 1989 жылы 15 ақпанда Кеңес әскерінің соңғы легі Ауғанстан жерінен кетті. Бұл күн тарихқа Кеңес Одағының Ауғанстандағы он жылдық соғысының аяқталған күні ретінде енді.
Ауған соғысы аяқталғанымен, оның Қазақстанға тигізген салдары ұзаққа созылды. Соғыстан қайтқан жауынгерлердің көбі психологиялық жарақатпен, жарақат алғандары мүгедектік мәселелерімен бетпе-бет келді. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін, Ауған соғысы ардагерлерінің әлеуметтік жағдайы қиын болды.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, Ауған соғысы ардагерлеріне арнайы мемлекеттік қолдау шаралары қарастырылды. Олар үшін түрлі қоғамдық ұйымдар құрылды, әлеуметтік төлемдер мен жеңілдіктер берілді. Дегенмен, кейбір ардагерлер өздерінің толыққанды әлеуметтік қолдау көрмегенін айтып келеді.
Қазақстандық сарбаздардың Ауғанстаннан шығарылуы – ел тарихындағы маңызды бетбұрыстардың бірі. Бұл оқиға Кеңес Одағының сыртқы саясатындағы үлкен өзгерістердің белгісі болды. Ауған соғысының салдары көптеген адамдардың тағдырына әсер етті, және бұл соғыс әлі күнге дейін тарихи, саяси және әлеуметтік тұрғыдан зерттеліп келеді.
Қазақстан үшін бұл оқиға тек өткеннің бір бөлігі ғана емес, сонымен қатар, бейбіт саясаттың маңыздылығын еске салатын сабақ болып қала береді.
Әлішер Қайролдинов,
6697 әскери бөлімі рота командирінің ТжӘҚЖ орынбасары, лейтенант.